اينكه مردم براي نماز به اذان دستور داده شدهاند، علل و حكمتهاي زيادي دارد، از آن جمله اينكه يادآوري براي فراموش كاران و بيداري براي غافلان باشد و كساني را كه وقت نماز را نميدانند يا مشغول كار ديگري شدهاند، با وقت نماز آشنا گرداند.
اينكه مردم براي نماز به اذان دستور داده شدهاند، علل و حكمتهاي زيادي دارد، از آن جمله اينكه يادآوري براي فراموش كاران و بيداري براي غافلان باشد و كساني را كه وقت نماز را نميدانند يا مشغول كار ديگري شدهاند، با وقت نماز آشنا گرداند.
مؤذن با اذان خود مردم را به عبادت آفريدگار فراميخواند و آنان را به پرستش خداوند تشويق ميكند و با اقرار به توحيد، ايمان و اسلام خود را آشكار و اعلان مينمايد و براي فراموش كاران، فرا رسيدن وقت نماز را اعلام ميدارد.
فلسفه اذان و اقامه
فضل بن شاذان درباره حكمت اذان از امام رضا(ع) روايت ميكند كه فرمود: "اينكه مردم به اذان دستور داده شدهاند، علل و حكمتهاي زيادي دارد، از آن جمله اينكه يادآوري براي فراموش كاران و بيداري براي غافلان باشد و كساني را كه وقت نماز را نميدانند يا مشغول كار ديگري شدهاند، با وقت نماز آشنا گرداند. مؤذن با اذان خود مردم را به عبادت آفريدگار فراميخواند و آنان را به پرستش خداوند تشويق ميكند و با اقرار به توحيد، ايمان و اسلام خود را آشكار و اعلان مينمايد و براي فراموش كاران، فرارسيدن وقت نماز را اعلام ميدارد. مؤذن كه به اين نام، ناميده شده است بدين جهت است كه او با اذان خود، نماز را اعلام ميكند.
اينكه اذان با تكبير(اللَّهُ أَكْبَر) آغاز و با تهليل (لَا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ) ختم ميشود، بدين جهت است كه خداوند عزّوجلّ خواسته است كه آغاز و انجام، با نام و ياد او باشد و اسم خدا در تكبير، در اول فصل و در تهليل، در آخر فصل است.
اينكه هر فصل از اذان، دوبار قرار داده شده بدين جهت است كه در گوش شنوندگان تكرار شود و تأكيد به عمل آيد تا اگر كسي از بار اول غفلت كرد، از بار دوم غفلت نورزد و ديگر اينكه نماز، دو ركعت، دو ركعت است و لذا فصول اذان هم دوبار، دوبار قرار داده شده است.
تكبير در اول اذان چهار بار قرار داده شده وعلّتش اين است كه اذان به طور ناگهاني آغاز ميشود و قبل از آن، كلامي نيست كه شنونده را آگاه و متنبه گرداند. پس بار اول تكبير، شنوندگان را براي شنيدن فصل‌هاي بعدي آماده ميسازد.
بعد از تكبير، شهادتين قرار داده شده زيرا اولين مرحله ايمان، توحيد و اقرار به وحدانيت خداوند و دومين مرحله آن اقرار به رسالت پيامبر(ص) است و اطاعت از خدا و پيامبر(ص) و شناخت آن دو، مقرون به همديگر است و چون اصل ايمان، شهادتين است، شهادتين هم هركدام دوبار قرار داده شده، چنانكه در ساير حقوق نيز دو شاهد در نظر گرفته شده است. پس هنگامي كه بنده به وحدانيت خداوند و رسالت پيامبر او اعتراف كرد، به همه ايمان اقرار كرده است چون اصل و اساس ايمان، اقرار به خدا و پيامبرش است.
بعد از شهادتين هم فراخواني به نماز قرار داده شده است، زيرا اصل تشريع اذان براي نماز است و وسط اذان هم براي دعوت به نماز دعوت به رستگاري و انجام بهترين عمل در نظر گرفته شده است و ختم سخن (اذان) هم با اسم خداوند است همانگونه كه ابتداي آن با اسم خداوند بود."
احاديثي در مورد اذان و اقامه
اسماعيل جعفي روايت ميكند كه امام باقر(ع) فرمود: "اذان و اقامه، 35 حرف است. پس يكي يكي با دست مباركش آنها را شمرد، اذان، 18 حرف و اقامه 17 حرف."
امام باقر(ع) در حديثي فرمودند: "چون رسول خد(اص) در معراج، شبانه به آسمان برده شد و به بيت المعمور رسيد و وقت نماز فرارسيد، جبرئيل اذان و اقامه گفت. سپس پيامبر خدا(ص) جلو ايستاد و فرشتگان و پيامبران، پشت سر آن حضرت، براي نماز صف بستند."
رسول خدا(ص) فرمود: "كسي كه در شهري از شهرهاي مسلمانان، يك سال اذان بگويد، بهشت براي او واجب ميشود."
روايت شده است: "هنگامي كه فرشتگان صداي اذان اهل زمين را ميشنوند، ميگويند: اين صداهاي امت محمد(ص) براي وحدانيت خداوند است. پس از خداوند براي امت محمد(ص) استغفار ميجويند تا از آن نماز فارغ شوند.
امام صادق(ع) فرمود: "وقتي اذان و اقامه گفتي، دو صف از فرشتگان، پشت سر تو نماز ميگزارند و اگر تنها اقامه گفتي، يك صف از فرشتگان پشت سر تونماز ميخوانند.
امام صادق(ع) فرمود: "وقتي نوزاد متولد شود، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه گفته شود."
نيز روايت شده "كسي كه اذان را بشنود و بگويد آنچه را مؤذن ميگويد، روزي او افزون ميشود."
آداب و احكام اذان و اقامه
براي كامل شدن ثواب و امتثال درست اوامر خداوند، مراعات امور ذيل در اذان و اقامه مستحب است: توجه و رو كردن به قبله در حين اذان و اقامه، در حال قيام باشد، طهارت داشتن در اذان، اما در اقامه، طهارت شرط صحت آن است مگر اينكه اقامه را به قصد رجا بجا آورد، سخن نگفتن در حين اذان و اقامه مخصوصاً بين اقامه و نماز، استقرار و آرامش بدن در حال اقامه گفتن، ظاهر كردن الف و هاي كلمه "اللَّه" در هر فصلي از اذان كه مشتمل بر آن ميباشد، امّا اقامه را بايد با سرعت و پشت سر هم بجا آورد، گذاشتن انگشت در گوش‌ها در حال اذان، كشيدن و بلند كردن صدا در اذان و پايين كردن صدا در اقامه به درجهاي كمتر از اذان، فاصله انداختن بين اذان و اقامه.
براي كسي كه اذان - اذان اِعلام يا اذان نماز - يا اقامه را ميشنود، مستحب است هر فصلي را كه ميشنود بازگو و تكرار كند ولي وقتي كه در اقامه "قد قامت الصلاة" را ميشنود بگويد:"لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ".
مستحب است كسي كه براي "اذان اِعلام" تعيين ميگردد، عادل باشد، صداي بلند داشته باشد، بينا باشد، از اوقات نماز، درست آگاهي داشته باشد و اينكه در بلندي مانند مناره اذان بگويد، يا از بلندگوهاي امروزي استفاده كند يا اينكه بر جايي بلند رود و صدايش را بلند كند.
امام صادق(ع) در احاديثي مي‌فرمايند: "وقتي براي نماز اقامه گفتي، سخن ديگر نگو زيرا اگر سخن گفتي، اقامه را بايد اعاده نمايي."
"زن اگر اذان قبيله را بشنود، اذان و اقامه بر او نيست و گفتن شهادتين براي او كفايت ميكند ولي اگر اذان و اقامه بگويد بهتر است."
محمّد بن مسلم ميگويد: به امام صادق(ع)فرمودند: شخصي در حال نشسته اذان ميگويد؟ فرمود: "بله اشكال ندارد ولي اقامه نگويد مگر اينكه ايستاده باشد."
منابع:
محمد باقر مجلسي، بحار الانوار
شيخ عباس قمي، سفينة البحار
شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه
محمد محمدي ري شهري، ميزان الحكمه
امام خميني، تحريرالوسيله
- ۶۰۰ بازديد
- ۰ نظر